In het mooie en goedgevulde kerkje in Bokhoven verzorgde op 20 juni j.l. cultuurtheoloog Dr. Frank Bosman, verbonden aan de Universiteit van Tilburg, de tweede van de vier lezingen over het thema Tolerantie. Ditmaal ging het over de actuele vraag of religie – zoals verwacht zou mogen worden – wel tolerant is.
Spreker stelde voorop dat religie het vandaag de dag moeilijk heeft. Politici vinden religie prima, zolang die zich maar achter de voordeur afspeelt. Zij willen hun handen er niet aan branden. Wel hebben zij het vaak over tolerantie, maar dan als stoplap om confrontatie te vermijden.
Om er achter te komen of religie wel of niet tolerant is, moeten we eerst weten wat tolerantie precies inhoudt. Het woord betekent letterlijk “verdragen”. Voltaire heeft dat plastisch aangegeven: “Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal het recht om het te zeggen altijd verdedigen.” Je zou ook kunnen zeggen: het aanvaarden van een overtuiging die ik volstrekt afwijs. Waarom zou je de impuls om af te wijzen onderdrukken? Dat zou te maken kunnen hebben met onverschilligheid of het ontbreken van de moed of de wil om de rug recht te houden. Tolerantie kan echter ook voortkomen uit een hoger gesteld doel, bijvoorbeeld het recht op onafhankelijkheid of autonomie. Tolerantie kan gebruikt worden om sociale cohesie veilig te stellen.
Religieuze intolerantie snijdt wel hout, aldus spreker, maar dat is niet het hele verhaal. God is groter dan wij kunnen bevroeden en daarom is onze voorstelling van wat God is en wil beperkt en dat zou tot meer bescheidenheid moeten leiden dan wat veelal ten toon wordt gespreid.
Monotheïstische religies neigen naar intolerantie, omdat zij pretenderen te weten wat God van de mens verlangt. Aan de ene kant kan dit leiden tot exclusivisme (buiten de kerk is geen heil mogelijk), aan de andere kant tot pluralisme (alle religies zijn gelijkwaardig).
Van de aansluitende mogelijkheid tot discussie werd gretig gebruik gemaakt. Daarbij kwamen vragen aan de orde waar de grens bij tolerantie ligt (in het publieke domein de openbare orde en veiligheid), maar ook of er over en weer niet meer begrip mogelijk zou zijn bij kennisneming van elkaars geschriften.
Voorzitter Xaveer van der Spank sloot de boeiende avond af met een woord van dank aan de inleider, aan de aanwezigen en aan de verzorgers van de muzikale intermezzo’s, de heren Louis Baijens (cello) en Dommisse (orgel). Tevens wees hij op de twee volgende avonden: 19 september over tolerantie en recht, met als inleider prof. Dr. Anton van Kalmthout, en 31 oktober over tolerantie en opvoeding, in te leiden door prof. Dr. Mr. Sophie van Bijsterveld.