“Perspectieven voor de democratie”
De vierde lezing rond het jaarthema ‘Democratie’, georganiseerd door de Stichting Semper Vigilans in het kerkje van Bokhoven, werd verzorgd door
Prof. mr. dr. Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar aanTilburg University en hoogleraar Rechten van de Mens aan de Universiteit van Amsterdam, voormalig minister van Justitie in verschillende kabinetten voor het CDA.
Hisch Ballin geeft aan dat het begrip democratie nog niet zo makkelijk te omschrijven is. Het is de staatsvorm waarbij de meerderheid beslist binnen kaders, met waarborgen voor de minderheid.
Echter democratie kan de democratie om zeep helpen.
We leven in een onzekere tijd. Een politiek debat is veranderd in een wedstrijd in gevatheid, aan het eind wordt gepeild wie de winnaar is. Omdat de rol van politieke partijen sterk veranderd is, er wordt niet meer een leven lang op één vaste politieke partij gestemd, is het van belang zoveel mogelijk kiezers te trekken.
Er wordt gedebatteerd op het scherpst van de snede, de tegenstander moet verslagen worden. Het is dan voor de kiezer vaak moeilijk te begrijpen dat vervolgens in een kabinetsformatie de tegenstanders samen gaan werken, en zoeken naar een gemeenschappelijke basis.
Daarnaast is er sprake van korte termijn denken, er wordt 4 jaar vooruit geregeerd, lange termijn planning is minder aan de orde. Dit komt het vertrouwen in de democratie niet ten goede.
Er wordt gerefereerd aan de eerste bevindingen van de Staatscommissie parlementair stelsel onder leiding van Johan Remkes, de commissie die zich bezig houdt met het onderzoek of de parlementaire democratie moet worden veranderd om beter te functioneren en is ingesteld om tegemoet te komen aan onvrede in de samenleving over de mogelijkheden om betrokken te zijn bij politieke besluitvorming.
Zes thema’s zijn hierbij opgemerkt, die in de komende tijd verder onderzocht worden. Deze zijn het principe van vertegenwoordiging(1), de rol van politieke partijen(2), de kabinetsformatie en met name de lengte ervan(3), de weerbaarheid van de democratie(4), de macht van de nationale overheid(5) en het tweekamerstelsel(6).
Hirsch Ballin heeft daarnaast nog een zevental punten die volgens hem van belang zijn om de democratie goed te laten functioneren.
De tijdsfactor, zoals eerder genoemd: perspectieven over generaties heen versus 4-jaar vooruit regeren, is er een van. Burgerschapsvorming, wezenlijke kennis en begrip van de grondwet, is een andere.
Daarnaast is het van belang te beseffen wie “wij” eigenlijk zijn. Nu er zoveel mensen zijn die grensoverschrijdende bindingen hebben, is er het gevaar dat we mensen uitsluiten.
Moderne communicatie kan een bedreiging zijn, naast de vele mogelijkheden die het biedt. En bij soevereiniteit, als in Nederlandse soevereiniteit handhaven binnen de EU, dient men te beseffen dat er altijd grensoverschrijdende taken geweest zijn en zullen zijn, zoals bijvoorbeeld bij het bestrijden van de misdaad.
De onafhankelijke rol van de rechter is ook een van de punten die onlosmakelijk bij de democratie horen. En tenslotte met betrekking tot globalisering en migratie is van belang dat gekeken wordt naar de grondoorzaken hiervan: het gebrek aan perspectieven in het thuisland.
Na een boeiend muzikaal intermezzo gaf prof. dr. Hirsch Ballin antwoord op vragen uit het publiek.
Op de vraag hoe een politiek debat op televisie anders zou kunnen verlopen, en niet ontaarden in, zoals eerder genoemd, “een wedstrijd in gevatheid”, is het antwoord er een ander format gebruikt zou kunnen worden door de publieke omroepen. Antwoorden worden bepaald worden door de vragen die gesteld worden, en de vragenstellers.
Bij het probleem van korte-termijn-beleid wordt geopperd of een langere regeringsperiode van 6 jaar geen verbetering zou zijn. HB geeft aan dat het een punt van overweging zou kunnen zijn, maar er dan geen wezenlijke veranderingen zouden plaatsvinden voor de Parlementaire Democratie. Over een voorstel om het kiesstelsel te veranderen, en een kiesdrempel in te stellen, zoals b.v. in Duitsland gebruikelijk is vindt hij hetzelfde.
Op de vraag hoe hij denkt over referenda geeft hij aan dat hij dit een ongeschikt instrument vindt om tot besluitvorming te komen. Het gevaar is groot dat, met de invloed van de sociale media, de publieke opinie gemanipuleerd wordt, zoals bij en Oekraïne-referendum. De vraag, gesteld na een referendum: “en wat nu?” is vaak moeilijk te beantwoorden.
Als afsluiting van deze inspirerende avond is er weer de gezellige nazit.